Azot jest jednym z najważniejszych pierwiastków dla rozwoju roślin, odgrywając istotną rolę w procesach metabolicznych i wzroście. Nawozy azotowe to podstawowy element wspierający rozwój upraw, wpływający zarówno na wielkość plonów, jak i ich jakość. W artykule omówimy najpopularniejsze rodzaje nawozów azotowych, ich właściwości oraz zastosowanie w rolnictwie.
Spis Treści

Przeczytaj także:
- Nawozy dolistne – kiedy i jak je stosować?
- Nawożenie po zbiorach – co robić z glebą?
- Jakie są metody produkcji nawozów organicznych?
Rola azotu w rozwoju roślin
Azot jest jednym z najważniejszych składników odżywczych potrzebnych roślinom do prawidłowego wzrostu i rozwoju. Stanowi podstawowy budulec aminokwasów, z których z kolei powstają białka niezbędne do przeprowadzania większości procesów metabolicznych. Białka te pełnią kluczowe funkcje w budowie komórek oraz w ich aktywności enzymatycznej, która warunkuje wzrost i rozmnażanie roślin. W efekcie azot wpływa na ogólną kondycję roślin, ich zdrowotność oraz wydajność plonów. Niedobór tego składnika może prowadzić do zahamowania wzrostu, żółknięcia liści i słabego wykształcenia owoców.
Azot jest także nieodzowny w procesie fotosyntezy – bierze udział w tworzeniu chlorofilu, barwnika odpowiadającego za pochłanianie światła słonecznego. Bez wystarczającej ilości azotu roślina ma ograniczoną zdolność do produkcji chlorofilu, co prowadzi do słabszego wzrostu, zmniejszenia powierzchni liści i ogólnej wydajności fotosyntezy. Rośliny niedostatecznie zaopatrzone w ten pierwiastek są również bardziej podatne na działanie czynników stresowych, takich jak susza czy atak szkodników, ponieważ ich struktura komórkowa jest słabsza.
Warto również podkreślić, że azot wpływa na jakość i wielkość plonów. Rośliny uprawiane na dobrze nawożonych polach z odpowiednią ilością azotu mają większe, bardziej soczyste owoce, a ich liście są zdrowsze i bardziej intensywnie zielone. Ponadto azot przyczynia się do wydłużenia okresu wegetacji, co daje rolnikom możliwość uzyskania wyższych plonów. Należy jednak pamiętać, że nadmiar azotu może prowadzić do nadmiernego wzrostu wegetatywnego kosztem rozwoju owoców, dlatego właściwe dawkowanie jest kluczowe dla osiągnięcia optymalnych rezultatów.
Rodzaje nawozów azotowych
Na rynku dostępnych jest wiele nawozów azotowych, które różnią się formą chemiczną, szybkością działania oraz sposobem aplikacji. Wybór odpowiedniego nawozu zależy od rodzaju gleby, uprawianej rośliny oraz warunków klimatycznych.
Saletra amonowa
Saletra amonowa (NH₄NO₃) to jeden z najpopularniejszych nawozów azotowych, stosowany w wielu uprawach. Zawiera dwie formy azotu – azotanową (NO₃⁻), która jest szybko dostępna dla roślin, oraz amonową (NH₄⁺), działającą nieco wolniej, co zapewnia dłuższe uwalnianie azotu do gleby. Dzięki temu saletra amonowa jest uniwersalnym nawozem, który może być stosowany zarówno w okresie wegetacji, jak i przedsiewnie.
Saletra amonowa jest szczególnie polecana do upraw roślin o wysokich wymaganiach azotowych, takich jak zboża, kukurydza czy buraki cukrowe. Należy jednak pamiętać, że ten nawóz może zwiększać zakwaszenie gleby, dlatego warto monitorować jej odczyn i w razie potrzeby stosować nawozy wapniowe.
Moczniki
Mocznik (CH₄N₂O) jest najbogatszym źródłem azotu spośród nawozów mineralnych – zawiera aż 46% azotu. Jest łatwo rozpuszczalny w wodzie i dobrze przyswajalny przez rośliny. Mocznik działa wolniej niż saletra amonowa, dlatego najlepiej stosować go w formie przedsiewnej lub na wczesnych etapach wzrostu roślin. Proces rozkładu mocznika w glebie prowadzi do powstania amoniaku, a następnie azotanów, które są łatwo przyswajalne przez rośliny.
Mocznik ma szerokie zastosowanie w uprawach rolniczych, ale szczególnie dobrze sprawdza się w nawożeniu zbóż i roślin okopowych. Warto jednak pamiętać, że mocznik może działać parząco na rośliny, jeśli zostanie zastosowany w zbyt wysokich dawkach lub bezpośrednio na liście.
Siarczan amonu
Siarczan amonu ((NH₄)₂SO₄) to nawóz zawierający zarówno azot, jak i siarkę, co czyni go szczególnie przydatnym w uprawach roślin wymagających dużych ilości tych dwóch składników. Azot w siarczanie amonu występuje w formie amonowej, co sprawia, że działa wolniej niż inne nawozy azotowe, ale jego działanie jest długotrwałe. Siarka w siarczanie amonu wpływa na lepsze przyswajanie azotu przez rośliny oraz wspomaga syntezę białek i enzymów.
Siarczan amonu jest często stosowany w uprawach rzepaku, roślin strączkowych oraz traw. Jego zaletą jest również pozytywny wpływ na strukturę gleby oraz zdolność do obniżania pH, co czyni go przydatnym na glebach zasadowych.
Saletra wapniowa
Saletra wapniowa (Ca(NO₃)₂) to nawóz, który łączy w sobie azot z wapniem, co jest korzystne dla roślin o wysokich wymaganiach względem tych dwóch składników. Azot w saletrze wapniowej występuje w formie azotanowej, co oznacza, że jest szybko przyswajany przez rośliny. Wapń z kolei wpływa na strukturę gleby oraz poprawia zdrowotność roślin, zwłaszcza w uprawach owoców i warzyw.
Saletra wapniowa jest szczególnie polecana w uprawach sadowniczych, np. jabłoni, oraz w warzywnictwie, np. w uprawie pomidorów, papryki czy ogórków. Stosowanie tego nawozu zapobiega chorobom fizjologicznym, takim jak sucha zgnilizna wierzchołkowa owoców.
Zasady stosowania nawozów azotowych
Stosowanie nawozów azotowych wymaga przestrzegania kilku istotnych zasad, aby zapewnić roślinom optymalne warunki do wzrostu i jednocześnie zminimalizować negatywny wpływ na środowisko. Jedną z podstawowych reguł jest właściwe dostosowanie dawki nawozu do potrzeb roślin i rodzaju gleby. Każda uprawa ma inne wymagania dotyczące ilości azotu, a różne gleby mają różną zdolność do magazynowania i uwalniania tego pierwiastka. Na glebach lekkich i przepuszczalnych azot jest szybciej wypłukiwany, dlatego wymaga stosowania mniejszych, ale częstszych dawek. Z kolei na glebach ciężkich można stosować większe dawki, ponieważ azot jest w nich dłużej dostępny dla roślin.
Odpowiedni termin aplikacji nawozów azotowych to kolejna ważna zasada. Azot powinien być dostarczany roślinom w momencie, gdy intensywnie rosną i mają największe zapotrzebowanie na składniki odżywcze. W przypadku roślin jarych najważniejsze jest nawożenie wczesnowiosenne, tuż przed lub zaraz po siewie. Rośliny ozime z kolei wymagają nawożenia zarówno jesienią, jak i wczesną wiosną. Podzielone dawki azotu stosowane w odpowiednich momentach wzrostu pozwalają roślinom lepiej przyswajać składnik, zmniejszając jednocześnie straty do środowiska.
Kolejnym istotnym aspektem stosowania nawozów azotowych jest unikanie strat tego pierwiastka do atmosfery i wód gruntowych. Azot w formie amonowej lub azotanowej jest podatny na wypłukiwanie oraz ulatnianie się w postaci gazowej, co stanowi nie tylko stratę cennego składnika, ale również zagrożenie dla środowiska. Aby zminimalizować te straty, nawozy azotowe powinno się stosować w sprzyjających warunkach pogodowych – najlepiej podczas umiarkowanych opadów deszczu lub w czasie nawadniania, co przyspiesza jego wchłanianie przez rośliny. Ponadto stosowanie inhibitorów nitryfikacji może pomóc w spowolnieniu przemiany azotu w formy łatwiej wypłukiwane z gleby.
Ostatnią zasadą jest dobór odpowiedniej formy nawozu azotowego do potrzeb konkretnej uprawy oraz fazy rozwoju rośliny. Nawozy w formie amonowej działają wolniej, ale długotrwale, co czyni je idealnymi do stosowania przedsiewnego lub w początkowych fazach wegetacji. Z kolei nawozy w formie azotanowej działają szybciej i są szczególnie polecane w sytuacjach, gdy rośliny potrzebują szybkiego uzupełnienia niedoborów azotu. Warto również zwrócić uwagę na nawozy, które zawierają dodatkowe składniki, takie jak siarka lub wapń, które wspierają wchłanianie azotu i poprawiają kondycję roślin.