Fuzarioza pomidora (Fusarium oxysporum f. sp. lycopersici) to choroba grzybowa, która atakuje rośliny pomidora, powodując poważne straty w uprawach. Charakterystyczne dla tej choroby jest jej zdolność do infekowania systemu korzeniowego, co prowadzi do stopniowego zamierania rośliny. Aby skutecznie chronić uprawy przed tym patogenem, należy znać objawy oraz metody zwalczania tej choroby.
Spis Treści
Przeczytaj także:
Objawy fuzariozy pomidora
Fuzarioza pomidora to choroba o dość podstępnym przebiegu, która może być mylona z innymi problemami zdrowotnymi roślin. W miarę jak infekcja rozwija się w ukryciu, pierwsze objawy stają się widoczne dopiero wtedy, gdy grzyb zaatakował już wiązki przewodzące. Poniżej znajduje się szczegółowa analiza poszczególnych objawów, które mogą pomóc w rozpoznaniu choroby na różnych etapach.
Żółknięcie dolnych liści i ich więdnięcie
Pierwszym sygnałem wskazującym na możliwą infekcję fuzariozą jest żółknięcie dolnych liści. Początkowo może to dotyczyć pojedynczych liści, które z czasem zaczynają tracić turgor i opadać. Proces ten jest wynikiem blokady przewodzenia wody w naczyniach rośliny, spowodowanej przez grzyb. W miarę postępu choroby, żółknięcie rozprzestrzenia się na wyższe partie rośliny, co prowadzi do ogólnego osłabienia całej rośliny.
Nierównomierne zwiędnięcie w ciągu dnia
Charakterystycznym objawem fuzariozy jest tzw. „zwiędnięcie tymczasowe,” które jest najbardziej widoczne w ciągu dnia, zwłaszcza w gorące i suche dni. Mimo odpowiedniego nawadniania gleby, rośliny zaczynają więdnąć, co może sugerować problemy z pobieraniem wody. Wieczorem, po spadku temperatury, roślina może częściowo odzyskać turgor, co jednak nie oznacza, że problem został rozwiązany. Zjawisko to jest efektem działania grzyba na układ przewodzący, co utrudnia prawidłowy przepływ wody przez naczynia.
Brunatne przebarwienia na łodygach i wewnętrznych tkankach
W bardziej zaawansowanym stadium choroby można zauważyć brązowe lub czarne smugi na zewnętrznej powierzchni łodygi. Czasami są one widoczne jedynie po przekrojeniu łodygi, co pokazuje, że patogen niszczy tkanki wewnętrzne rośliny. Brunatnienie tkanek to wynik obumierania wiązek przewodzących wodę, co prowadzi do dalszych uszkodzeń rośliny. Jest to jeden z bardziej specyficznych objawów fuzariozy, który nie pojawia się w przypadku innych chorób grzybowych.
Zahamowanie wzrostu rośliny
Pomidory zainfekowane fuzariozą przestają rosnąć w normalnym tempie. Choroba wpływa na zdolność rośliny do pobierania składników odżywczych i wody z gleby, co prowadzi do widocznych oznak niedożywienia. Owoce takich roślin są zazwyczaj mniejsze, a ich dojrzewanie jest zaburzone. W wielu przypadkach dojrzewanie odbywa się nierównomiernie – część owoców pozostaje zielona, podczas gdy inne zaczynają zmieniać kolor. To zjawisko prowadzi do obniżenia jakości plonu, zarówno pod względem ilości, jak i wartości handlowej.
Zasychanie wierzchołków pędów i owoców
W zaawansowanym stadium choroby, szczególnie w uprawach zaniedbanych lub mocno zainfekowanych, można zaobserwować zasychanie wierzchołków pędów oraz owoców. Fuzarioza blokuje całkowicie dostęp wody i składników odżywczych do tych części rośliny, co skutkuje ich przedwczesnym obumieraniem. W efekcie, roślina traci zdolność do produkcji nowych liści, kwiatów i owoców, co przekłada się na całkowitą utratę wartości plonów.
Rozkład korzeni
Chociaż objawy fuzariozy na powierzchni rośliny są najbardziej widoczne, choroba ta atakuje także system korzeniowy. Korzenie stają się miękkie, brunatne, a ich zewnętrzne warstwy łatwo odpadają przy delikatnym dotknięciu. W miarę jak infekcja postępuje, roślina traci zdolność do prawidłowego ukorzenienia się, co skutkuje osłabieniem całej struktury pomidora. Badanie systemu korzeniowego, szczególnie w przypadku podejrzenia fuzariozy, jest istotnym elementem diagnostyki.
Cykl rozwoju fuzariozy pomidora
Fuzarioza pomidora to choroba o złożonym cyklu rozwojowym, której patogen, Fusarium oxysporum f. sp. lycopersici, jest wyjątkowo trwały i potrafi przetrwać w glebie przez wiele lat. Patogen ten występuje w formie mikroskopijnych zarodników, które są w stanie przetrwać niekorzystne warunki środowiskowe dzięki swojej odporności na wysokie i niskie temperatury oraz ograniczoną dostępność wody. Główne źródło infekcji stanowi gleba, w której zarodniki grzyba mogą znajdować się nawet po kilku latach od ostatniej uprawy pomidorów, co sprawia, że choroba jest trudna do całkowitego wyeliminowania.
Infekcja zaczyna się od wnikania zarodników grzyba do korzeni rośliny. Patogen dostaje się do tkanek rośliny głównie przez uszkodzenia mechaniczne korzeni lub przez mikropęknięcia, które powstają naturalnie podczas wzrostu rośliny. Zarodniki grzyba szybko kolonizują naczynia przewodzące rośliny (ksylem), powodując ich zatykanie i obumieranie. To właśnie blokada naczyń przewodzących jest przyczyną problemów z transportem wody oraz składników odżywczych, co w konsekwencji prowadzi do więdnięcia roślin i widocznych objawów na częściach nadziemnych. Proces ten może postępować powoli, co sprawia, że rolnicy mogą początkowo nie dostrzegać symptomów choroby.
Rozprzestrzenianie się fuzariozy jest w dużej mierze zależne od warunków środowiskowych. Choroba rozwija się najszybciej w warunkach wysokiej wilgotności gleby i temperatury powyżej 25°C. W takich warunkach grzyb namnaża się gwałtownie, a infekcja może objąć całe pole w relatywnie krótkim czasie. Fuzarioza przenosi się nie tylko przez glebę, ale również poprzez wodę deszczową i nawadniającą, a także narzędzia rolnicze, co dodatkowo utrudnia kontrolę nad jej rozprzestrzenianiem. Długotrwałe występowanie grzyba w glebie i jego szybkie namnażanie w sprzyjających warunkach sprawiają, że cykl rozwojowy fuzariozy stanowi duże wyzwanie dla producentów pomidorów.
Zwalczanie fuzariozy pomidora
Zwalczanie fuzariozy wymaga zastosowania zintegrowanych metod ochrony, ponieważ grzyb jest odporny na wiele standardowych fungicydów. Oto skuteczne metody walki z fuzariozą:
Stosowanie odmian odpornych – Jedną z najlepszych metod profilaktyki jest uprawa odmian pomidorów, które są genetycznie odporne na fuzariozę. Przykłady takich odmian to m.in. 'Resistar’ czy 'Ferline’, które cechują się większą odpornością na infekcję.
Zmianowanie upraw – Regularne rotowanie upraw na danym polu zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby. Należy unikać uprawy pomidorów w tym samym miejscu przez kilka lat, co pozwoli na zmniejszenie liczby zarodników grzyba w glebie.
Sterylizacja gleby – W skrajnych przypadkach, gdy gleba jest silnie zainfekowana, warto rozważyć chemiczną lub termiczną dezynfekcję gleby. Jest to metoda, która polega na zastosowaniu środków chemicznych bądź podgrzaniu gleby do temperatury, która niszczy patogeny.
Biologiczne środki ochrony – W nowoczesnym rolnictwie coraz większe znaczenie mają środki biologiczne, takie jak preparaty zawierające grzyby antagonistyczne, które konkurują z patogenami o zasoby. Przykładem są produkty zawierające Trichoderma spp., które mogą skutecznie ograniczyć rozwój Fusarium w glebie.
Fungicydy systemiczne – W niektórych przypadkach stosowanie fungicydów systemicznych, które przenikają do wnętrza rośliny, może okazać się pomocne. Trzeba jednak pamiętać, że grzyb Fusarium oxysporum może wykazywać oporność na niektóre substancje aktywne, dlatego należy dokładnie zaplanować strategię ochrony chemicznej.
Kontrola wilgotności gleby – Nadmierna wilgotność sprzyja rozwojowi choroby, dlatego istotne jest kontrolowanie nawadniania. Warto unikać nadmiernego podlewania roślin, zwłaszcza w rejonach o wysokiej wilgotności, ponieważ sprzyja to rozprzestrzenianiu się zarodników grzyba.
—
Fuzarioza pomidora to groźna choroba, która może prowadzić do znacznych strat w uprawach. Wczesne rozpoznanie oraz odpowiednie metody ochrony są kluczowe dla zachowania zdrowia roślin. Przestrzeganie zasad profilaktyki, takich jak rotacja upraw, stosowanie odmian odpornych oraz biologicznych środków ochrony, pozwala na skuteczną walkę z tym patogenem.
